کوتاه درباره ۷ آبان روز کوروش بزرگ
نوشته کوروش محسنی: آبان‌ماه به عنوان سالروز ( روز کوروش بزرگ ) غیرسمی و گزینش شده از سوی مردم، به نظر برای نخستین‌بار و در چندین سال پیش از سوی چند سَمَن در شیراز و مرودشت برگزار شد. این آیین بزرگداشت در ادامه و درازای چند سال روز به روز در میان مردم گسترده‌تر شد. این مناسبت یعنی سالروز بزرگداشت کوروش بزرگ یا روز کوروش کبیر در این چند سال به دلیل اهمیت بالا، موررد انواع تحریف، نقدها و اتهام‌ها و… قرارگرفته، اما هر روز بیش از پیش در میان اقشار گوناگون مردم پذیرفته شده است.
اقشار مذهبی جامعه او را ذوالقرنین از شخصیت و پیامبران قرآن و کتاب مقدس می‌دانند که در قرآن از او به عنوان شخصی نیک‌کردار، یکتاپرست، مهربان و دوست‌دار نیکوکاران و دشمن ستم‌گران یاد شده است.
اقوام ایرانی آذری، کرد، بلوچ، بختیاری و عرب‌زبانان نیز در این آیین بزرگداشت که در پاسارگاد و در کنار آرام‌گاه کوروش دوم هخامنشی هرساله در ۷ آبان برگزار می‌شود شرکت می‌کنند. کوروش بزرگ به‌گونه‌ای پیوند دهنده‌ی اقوام ایرانی نیز به‌شمار می‌آید. او از سوی مادر از مادها و از سوی پددر از پارسیان بود. اگر نواحی ماد را استان‌های آذربایجان، کردستان، همدان در زیر خط مرزی رود ارس، سرزمین اران ( جمهوری باکو ) در نظر بگیریم او پدر همگی اقوام ایرانی و عامل پیوند و یگانگی اقوام هندوایرانی‌زبان است.
اما روی دیگر سکه، شبهه‌افکنی‌هایی است که در این چندساله و در واکنش به دل‌بستگی مردم به تاریخ، فرهنگ ایران کُهن و یا شاید گاهی در واکنش به تعصب و پی‌وَرزی‌های برخی انگشت‌شمار، درباره‌ی کوروش بزرگ هخامنشی انجام شده است. نگارنده می‌کوشد در این میان به داوری نرفته و درباره‌ی نیت شبهه‌افکنان نتیجه‌گیری نکند و تنها با در نظر گرفتن منابع معتبر پاسخی برای آنان که دچار سَردَرگمی شده‌اند فراهم آورد.
سنجیدن کورش با معیارهای کنونی و اسناد برجا مانده
۱- کوروش بزرگ یک شخصیت تاریخی است که به‌دلیل رفتار نیک از سوی شمار فراوانی از منابع هم‌زمان مورد ستایش قرار گرفته است. از وی در سال‌نامه‌های بابلی، در منابع پُرشمار یونانی، در کتاب تورات به نیکی یاد شده (محسنی ۱۹۴) و در دیگر منابع ریختاری افسانه‌گونه یافته و در سنجش با دیگر پادشاهان و فرمانروایان هم‌عصر خود از نظر رفتار و کردار دارای برتری است.
درنتیجه سنجش کوروش دوم هخامنشی با معیارها و سنجه‌های حقوق بشری کنونی، از سوی مخالفان و موافقان، کاری نادرست است!
۲- از کوروش دوم هخامنشی یا کوروش بزرگ، تنها ۲ سند برجای مانده. الف: استوانه گلی کوروش که در بابل یافت شده است – ب: سنگ‌نبشه کوروش در پاسارگاد.
هرچند بازگویی‌هایی از کوروش بزرگ در دیگر آثار و منابع تاریخی وجود دارد، ولی باید مراقب بود که به جز این منابع هیچ نقل‌قول و بازگویی دیگری از کوروش بزرگ هخامنشی دارای اعتبار نیست.
روز کوروش بزرگ کوروش کبیر ۷ آبان
پاسخ به شبهات و دروغ های مطرح شده
پرسش ۱: ﺯﺭﺗﺸﺘﯿﺎﻥ ﻃﺒﻖ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺗﺸﺎﻥ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺳﻮﺯﺍﻧﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﮔﺮ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﺯﺭتشت ﺍﺳﺖ، ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﺟﺴﺪﺵ ﺭﺍ ﺳﻮﺯﺍﻧﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﭘﺲ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ کوﺭﻭﺵ ﺍﺯ ﮐﺠﺎ ﭘﯿﺪﺍﺷﺪﻩ؟
پاسخ ۱: زرتشتیان به‌هیچ عنوان جسد مردگان خود را نمی‌سوزانده و نمی‌سوزانند! آتش و خاک در نزد ایرانیان عناصر مقدس هستند و به همین دلیل زرتشتیان جسد مردگان خود را در خاک دفن نکرده و نمی‌سوزانند، بل‌که جسد مردگان را در استودان، دخمه یا گوردخمه سنگی جای می‌دادند. (فرای ۳۸۳-۳۸۶)
آرام‌گاه‌های شاهان مادی در قزقاپان ( دیاکونوف ۳۷۵ )، هخامنشی در پاسارگاد (کوروش دوم هخامنشی)، نقش رستم (داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم، داریوش دوم)، تخت‌جمشید (اردشیر دوم و سوم) از جمله نمونه‌های بارز و روشن از شیوه‌ی مربوط به مردگان در آیین ایرانی زرتشتی است که به دلیل تقدس عناصری مانند خاک و آتش به‌جای خاک‌سپاری و سوزاندن در آتش اجساد در درون دل سنگ و گوردخمه‌ها و استودان‌ها جای می‌گیرند.
————
پرسش ۲: ﺍﮔﺮ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮﺩ ﭼﺮﺍ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﺩﺭ ﻣﻨﺸﻮﺭ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪﺍﻭ ﻣﯿﺪﻭﻧﻦ ﺑﺎﺭ ﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ” ﻣﺮﺩﻭﮎ” ﺑﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎﺑﻞﺭﻭ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﺑﺎ ﯾﺎﺭﯼ ﺍﻭ ﺑﺎﺑﻞ ﺭﺍ ﻓﺘﺢﮐﺮﺩﻩ ؟
پاسخ ۲ : این‌که کوروش بزرگ در گل‌نبشته‌ی بابل از مردوک خدای مردمان بابل به احترام یاد می‌کند نشان دهنده‌ی رواداری و البته سیاست یک فرمانده پیروز است که می‌کوشد دل مردمانی که بهتازگی از بند ستم رهایی یافته‌اند را به‌دست بیاورد و نشانه‌ای از تعصب دینی در اون نیست ( مالوان ۴۹۳ ) درست به‌وارونه‌ی دیگر شاهان و فرمانروایان پیروزمند هم‌عصر وی که دین و آیین خود را بر ملت شکست‌خورده تحمیل می‌کردند.
گزنفون تاریخ نگار و فیلسوف یونانی و شاگرد سقراط، که سالیان فراوانی را در مرزهای ایران گذرانده به این‌که کوروش پیرو آیین مغان بوده اشاره دارد و دیگر منابع یونانی به جایگاه ویژه‌ی مغان زرتشتی در دربار کوروش بزرگ اشاره دارند (Dandamayev ایرانیکا). وجود آتش‌دان‌ها و برج نگه‌داری آتش در پاسارگاد نیز از دیگر نشانه‌ها در این زمینه است (هینتس ۹۳)
————
پرسش ۳: ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻭ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻧﺎﻣﯽ ﺍﺯ ﮐﻮﺭﻭﺵﻧﯿﺴﺖ. ﺳﻌﺪﯼ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﺷﻌﺮﺍ ﻧﺎﻣﯽ ﺍﺯ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﮐﺒﯿﺮ ﻧﺒﺮﺩﻥ؟ ﻣﮕﺮ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﺳﺖ؟! ﭼﺮﺍ ﺣﺘﯽ ﻓﺮﺩﻭﺳﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﻣﯽ ﺍﺯ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﻧﺒﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﻓﺮﺩﻭﺳﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯾﯽ ﻗﺒﻠﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎﻥ ﻭﺑﻌﺪﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﯽﺩﻭﻧﺴﺘﻪ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﭼﻪ ﮐﺴﯿﻪ؟ ﺩﺭﯾﻎ ﺍﺯ ﯾﮏ ﺑﯿﺖ ﺷﻌﺮ!
پرسش ۴: ﺍﮔﺮ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﺩﺭ ﺑﯿﻦ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﻫﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﻌﺮﻭﻑ و بزرگ ﻭﺑﺎ ﻋﻈﻤﺘﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺷﺨﺼﯽ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ نمیﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﭘﺪﺭﺑﺰﺭﮒ ﯾﺎ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﺟﺪﺍﺩﺵ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﺑﺎﺷﻪ؟
پاسخ ۳ و ۴: باید توجه داشت که کوشش جدی برای رمزگشایی سنگ‌نبشته‌های پارسی‌باستان در سال ۱۸۰۲ از سوی گئورگ فردریش گروتفند آغاز شد و تا مدت‌ها پس از آن هنوز زبان‌شناسان نتوانستند به‌گونه‌ی کامل این سنگ‌نبشته‌ها را بخوانند. به همین دلیل هرگونه ارتباط و آشنایی مردم ایران و شاعران و نویسندگان با منابع و آثار کهن تاریخی مربوط به دوران هخامنشی قطع بوده و طبیعی است که مردم و نویسندگان و شاعران تنها از طریق استوره‌ها و افسانه‌های غبارآلود و دسته‌چندم به تاریخ و فرهنگ این سرزمین دسترسی داشته‌اند. ( تا آن‌که در آینده به ترجمه منابع تاریخی یونانی، بابلی، ایلامی و پارسی باستان دست یافتند)
این استدلال نادرست است به همان دلیل که نمی‌توان گفت چرا مردم و ادیبان مصر در کتاب‌های خود نامی از فرمانروایان دیرین خود مانند: خوفو، خفرع، منکورع، رامسس دوم، آخناتون، توت‌آنخ‌آمون، شهبانو حتچپسوت، و توتمس سوم نبرده‌اند یا چرا نام فرزندان خود را مثلا توت‌آنخ‌آمون نگذاشته‌اند.
برای نمونه در شاهنامه نه تنها از شاهان هخامنشی به‌گونه‌ی سرراست یاد نشده است، بل‌که به دلیل نبود منابع، فردوسی نتوانسته است از خاندان ایرانی اشکانی نیز اطلاعات ویژه‌ای بهمیان آورد و خود نیز در این‌باره چنین می‌سراید:
چو کوتاه شد شاخ و هم بیخ‌اشان —- نگوید جهان‌دیده تاریخ‌اشان
از ایشان جز از نام نشنیده‌ام —- نه در نامه‌ی خسروان دیده‌ام
و یا یادکرد از نام دارا، دارای دارایان، داراب و بهمن همه نشان از گردی غبارآلود است که در درازای زمان بر منابع ایرانی نشسته که سپس به‌دست فردوسی و دیگر ادیبان رسیده. به همین انگیزه است که مردم ایران تخت جمشید را برساخته‌ی جمشید و نه داریوش بزرگ ، خشایار و دیگر شاهان هخامنشی و نقش رستم را هنر رستم در دل کوه دانسته‌اند و چنین نام‌اشان داده‌اند تا آن زمان که در همین اواخر با بهره‌گیری از برگردان لوحه‌های گلی یافت شده در تخت جمشید دریافته‌اند نام این مکان پارسه و بنیان‌گذار آن داریوش بزرگ است.
————
پرسش ۵: ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﯼ ﺭﻭﻡ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﺭﻭﭘﺎ، ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻣﯽﺟﺰﺍﯾﺮ ﻣﺪﯾﺘﺮﺍﻧﻪ، ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺁﻓﺮﯾﻘﺎ، ﺩﺭ ﻣﺼﺮ ﻭ ﺧﺎﻭﺭﻣﯿﺎﻧﻪ ﻭ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻩ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯿﮑﻨﻪ ﮐﻪ ﺭﻭﻡ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﺑﺮﺗﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ. ﺍﻣﺎ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﮐﺒﯿﺮ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻧﺶ ﻣﺪﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺁﺳﯿﺎ ﻭ ﺁﻓﺮﯾﻘﺎ ﺯﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﺑﻮﺩﻩ ﺩﺭﻫﯿﭻ ﺳﺮﺯﻣﯿﻨﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﻩ ﺟﺰ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﯿﺪ ﺍﯾﺮﺍﻧﻤﻮﻥﺣﺘﯽ ﺧﺮﺍﺑﻪ ﺍﯼ،ﺳﺘﻮﻧﯽ،ﭼﯿﺰﯼ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻪ ﺍﯾﻦ ﺑﻨﺎ ﻣﺎﻝ ﺩﻭﺭﻩ ﮐﻮﺭﻭﺷﻪ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﯿﺸﻪ ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ ﺍﯾﻨﻘﺪﺭ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭیش ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎﺷﻪ ﻭﻟﯽ ﺍﺯ ﺗﻤﺪﻧﺶ ﻫﯿﭻ ﺍﺛﺮﯼ ﺩﺭ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﺍﺗﺶ ﻧﺒﺎﺷﻪ؟
پاسخ ۵: امپراتوری روم از دیدگاه زمان، با امپراتوری هخامنشی هم‌زمان نیست. عصر امپراتوری روم از سال ۲۷ پیش از میلاد تا ۴۷۶ پس از میلاد است و عصر امپراتوری هخامنشی حدودا ۵۵۰ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد است. در صورت نیاز به سنجش آثار باقی مانده، باید آثار دوره‌ی ساسانی را با امپراتوری روم سنجید و نه دو امپراتوری با فاصله‌ی زمانی چند صد ساله!
ضمن این‌که پرسش‌گر در این پرسش دچار استدلال فاسد شده است. یعنی همگی آثار ساخته شده توسط پادشاهان یک امپراتوری قدرت‌مند ( امپراتوری روم) را با آثار تنها یک شخص و یک پادشاه ( کوروش بزرگ ) که نزدیک به ۵۰۰ سال پیش از آن می‌زیسته می‌سنجد!
با این‌همه آثار دوره‌ی هخامنشی به اندازه‌ای گسترده‌اند که مجموعه پاسارگاد ، تخت جمشید ، سنگ‌نبشته بیستون ، شوش هم‌اکنون در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و آثار دیگری مانند نقش رستم نیز کاندید ثبت در این فهرست هستند. (http://whc.unesco.org/en/statesparties/ir)
در واقع آثار دوره‌ی هخامنشی با وجود این‌که دوره‌ای بسیار کوتاه‌تر از روم داشته و مربوط به نزدیک ۵۰۰ سال پیش از امپراتوری روم است از مصر تا ترکیه امروزی و درون مرزهای ایران گسترده است. برای نمونه:
- کانال سوئز: کانال سوئز یادگار داریوش بزرگ هخامنشی است که مصر هم‌اکنون به عنوان یک آبراهه استراتژیک کاربرد دارد ( بنگرید به دانشنامه‌ی بریتانیکا زیرعنوان کانال سوئز )
- کتیبه وان ترکیه: بنگرید به سنگ‌نبشته‌ی سه زبانه‌ی خشایارشا که در سال ۴۸۵–۴۶۵ پیش از میلاد بر دل صخره‌ای در کنار دریاچه وان کشور ترکیه ( امروزی ) نگاشته شده و امروزه همچنان استوار برجای مانده است.
Burnouf, Mémoire sur deux inscriptions cunéiformes trouvées près d’Hamadan et qui font partie des papiers du Dr Schulz, Paris, 1836; Schulz, an orientalist from Hesse, had been sent out by the French foreign ministry to copy inscriptions but had been murdered in 1829; see Arthur John Booth, The Discovery and Decipherment of the Trilingual Cuneiform Inscriptions 1902, esp. pp 95ff, 206. - کانال در یونان: یا در نمونه دیگر کانال با پهنای حدود ۲۰ متر ایجاد شده از سوی خشایارشا در محل پیوند جزیره‌ی آتوس به سرزمین اصلی یونان ( در کالی کی‌دیک ) برای گذر کشتی‌ها ( هیگ نت ۲۴۵ = چارلز هیگ نت استاد تاریخ دانشگاه آکسفورد )
————
پرسش ۶: ﭼﺮﺍ ﺭﻭﺯ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﺩﺭ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﺍﺯ ﺗﻘﻮﯾﻢﻫﺎﯼ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﺭﺍ ﻧﻤﯿﺸﻨﺎﺳﻦ
پاسخ ۶: مناسبتی به نام روز «جهانی» کوروش به‌گونه‌ی رسمی وجود ندارد و پرسش‌گر پیشاپیش ادعایی را مطرح می‌کند که شاید تنها گروه بسیار انگشت‌شمار به آن باور داشته باشند، در صورتی که تاکنون کسی ادعای روز جهانی بودن این سال‌گرد را نکرده است و در واقع نیازی به چنین روزی از نوع جهانی آن برای بزرگداشت یک شخصیت تاریخی وجود ندارد. چنین ادعایی از ریشه نادرست است. کوروش بزرگ یک شخصیت تاریخی است که بیش‌تر منابع دسته اول و استوار از او و رفتار او به نیکی یاد کرده‌اند ( این منابع چنان‌که اشاره شد منابع جهانی هستند و منابع ایرانی به حساب نمی‌آیند). ضمن این‌که کوروش دوم هخامنشی به دلیل یک‌پارچه ساختن اقوام ایرانی بنیان‌گذار امپراتوری بزرگ ایران هخامنشی به‌شمار می‌آید. به همین دلیل ایرانیان و مردم ایران این روز را به‌عنوان روز کوروش یا روز بزرگداشت کوروش به‌گونه‌ی غیررسمی پذیرفته‌اند.
ثبت این روز در گاه‌شمار ملی ایرانیان باید از سوی مراکز رسمی و دولتی انجام شود و تا آن زمان این روز رسمی نخواهد بود.
تقویم سازمان ملل نیز جایگاه چنین بزرگ‌داشت‌هایی نیست! در گاه‌شمار سازمان ملل نه تنها برای کوروش بزرگ که برای هیچ شخصیت دیگری سالروز بزرگداشت در نظر گرفته نشده است. تقویم سازمان ملل جایگاه مناسبت‌های فراگیرتری مانند نمونه‌های زیر است ( مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد ):
۲۱ مارس روز بین المللی نوروز / ۱۵ سپتامبر روز بین المللی دموکراسی / ۲۶ ژوئن روز بین المللی حمایت از قربانیان شکنجه / ۱۱ و ۱۲ مه روز بین الملل یپرندگان مهاجر
————
پرسش ۷: ﺍﯾﻦ همه نوشته ﻫﺎﯼ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﮔﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍن و ﺯﻧﻬﺎ ﻭ ﺍﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻼﺕ ﺭﻭ ﺍﺯ ﮐﺠﺎ ﻭ ﮐﺪﻭﻡ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺎﺭﯾﺨﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯿﮑﻨﻦ؟ ﭼﺮﺍ ﻓﻘﻂ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎﺭﺳﯿﺸﻮﻥ ﺩﺳﺖ ﻣﺎ ﻣﯿﺮﺳﻪ ﺗﻮ تلگرام و واتس؟؟ ﻟﻄﻒ ﮐﻨﻦ منبع ﭘﺎﺭﺳﯽ ﯾﺎ ﻋﺒﺮﯼ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺷﻢ ﺫﮐﺮ ﮐﻨﻦ ﻣﺎ ﺑﺮﯾﻢ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻮﺭﻭﺵ ﮐﯽ ﺑﻮﺩﻩ!
پاسخ ۷: در صورتی منظور پرسش‌گر الواح گلی بخش بایگانی اداری شهر پارسه ( تخت جمشید ) باشد که در پی کاوش‌های مؤسسه‌ی خاورشناسی دانشگاه شیکاگو در دههٔ ۱۹۳۰ یافت شدند، با مراجعه به تارنماهای برخط دانش‌گاه‌های شیکاگو، کالیفرنیای جنوبی، کالیفرنیای لوس‌آنجلس و کالج د فرانس به تصاویر این الواح گلی با کیفیت بسیار بالا دسترسی خواهید داشت. نشانی‌های اینترنتی:
http://www.achemenet.com
http://cdli.ucla.edu
http://ochre.lib.uchicago.edu
http://www.inscriptifact.com
————
منابع
دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ. تاریخ ماد. ترجمهٔ کریم کشاورز. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۵.
Frye, Richard Nelson. “Persepolis Again”. Journal of Near Eastern Studies. 33, no. 4 (October 1974). Archived from the original on 31 May 2012.
محسنی، محمدرضا ۱۳۸۹: «پان ترکیسم، ایران و آذربایجان» ، انتشارات سمرقند – محمد رضا محسنی
هیگ نت، چارلز ۱۳۷۸: «لشکرکشی خشایارشا به یونان»، نشر کارنگ، برگردان خشایار بهادری
مالوان، ماکس. «کوروش بزرگ». در تاریخ ایران کمبریج. ج. ۲، قسمت اول. ترجمهٔ تیمور قادری. تهران: انتشارات مهتاب، ۱۳۸۷. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۸۸۶-۶۴-۲.
Dandamayev, Muhammad A. “Cyrus II The Great”. In Encyclopædia Iranica. vol. 6. New York: Bibliotheca Persica Press, 1993a. Archived from the original on 28 October 2012.
هینتس، والتر. داریوش و ایرانیان. ترجمهٔ پرویز رجبی. تهران: نشر ماهی، ۱۳۸۷. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۹۷۱-۲۰-۳.
مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد: http://www.unic-ir.org/p2unic.php?pg=16
