درباره کتاب تاریخ مشروطه احمد کسروی
دو اثر ( کتاب تاریخ مشروطه احمد کسروی و تاریخ 18 ساله آذربایجان ) نوشته‌ی احمد کسروی تبریزی درباره‌ی تاریخ مشروطه از مهم‌ترین آثار و نوشته‌هایی هستند که امروزه در زمینه‌ی تاریخ مشروطه ایران مورد بهره‌گیری پژوهشگران و نویسندگان قرار می‌گیرد. کتاب «تاریخ مشروطه‌ی ایران» و همچنین «تاریخ هجده ساله‌ی آذربایجان» از دسته مراجع‌ها و منبع‌های تاریخ پژوهان در زمینه‌ی جنبش مشروطه‌خواهی ایران است. ما در این جستار به کتاب تاریخ مشروطه احمد کسروی تبریزی می‌پردازیم.
زندگی‌نامه احمد کسروی تبریزی
سید احمد کسروی تبریزی تارخ‌نگار، زبان‌شناس، پژوهش‌گر، حقوق‌دان و دانشمند ایرانی بود که در تاریخ 8 مهر 1269 در شهر تبریز چشم به جهان گشود و در تاریخ 20 اسفند سال 1324 در حالی که 57 سال داشت در پی شلیک گلوله و 27 ضربه چاقو در تهران به دست گروه فدائیان اسلام کشته شد. این کشتار در کاخ دادگستری رخ داد.
او همچنین استاد و آموزگار رشته‌ی حقوق در دانشگاه و البته وکیل دعاوی حقوقی دادگستری در تهران بود. انتقاد بنیادین کسروی به خرافه‌گرایی بود و همچنین می‌کوشید تا سره‌نویسی یا نوشتن به زبان پارسی پاک و پالایش شده از واژگان عربی، انگلیسی و فرانسوی و.. را گسترش دهد.
از دیگر کارهای مهم و جاویدان احمد کسروی تبریزی، پرداختن به زبان باستانی و راستین آذربایجان یعنی زبان پهلوی آذری که یک زبان ایرانی و هم‌خانواده با دیگر زبان‌های ایرانی مانند کردی، پارسی، بلوچی و… است. البته همین کتاب باعث شده است تا گروه های نژادپرست پان ترکیست به دشمنی با وی که خود فرزند آذربایجان و تبریز است بپردازند. در آینده نویسندگان و پژوهشگران معاصر مانند محمد رضا محسنی با پیروی از وی، به موضوع پان ترکیسم و ایران پرداخته اند.
کسروی بیش‌تر درآمد خود را در راه موضوع علم و پرداختن به پژوهش‌های دانشیک خود خرج می‌کرد و به همین دلیل حتی خانه‌ای از خود نداشت و اجاره‌نشینی سرنوشت همیشگی او بود.
بازگویی و نقل جملاتی از کتاب
اندیشیدنی‌ست که شاه که یک‌ماه و نیم پیش از این، فرمان مشروطه را داده بود و این زمان در تهران نمایندگان شصت‌گانه دارالشوری برگزیده می‌شدند، بَهر چه پاسخ تبریزیان را زود نداد، و پس از آن کارها ایستادگی چه انگیزه می‌داشت؟!… پیداست که جلوگیریهایی درمیان می‌بوده و کارهایی در پرده می‌رفته که ما هنوز ندانسته‌ایم. رشته‌ی کارهای آذربایجان بیش از همه در دست محمدعلی‌میرزا می‌بود و می‌توان گفت ایستادگی از سوی این پیش می‌آمده. کارهای آن روزی دربار نه‌چندان دَرهَم و آشفته می‌بوده که با اندیشه توان دریافت.
منبع کتاب تاریخ مشروطه احمد کسروی
کسروی، احمد 1363: « تاریخ مشروطه‌ی ایران »، موسسه انتشارات امیر کبیر، جلد یکم، ص 163
در آن‌هنگام که آن فیروزی‌ها و این ناگواری‌ها در بیرون رخ می‌داد، در درون تبریز آرامش و سامان بی‌مانندی فرمان‌روا می‌بود و مردم از هر باره در خوشی می‌بودند. نان و خواربار نیز فراوان یافت می‌شد. آن شهری که یک ماه پیش، پُربیم‌ترین شهرهای ایران شمره می‌شد کنون ایمن‌ترین شهری می‌بود. در این‌باره چه بهتر که نوشته‌های کتاب آبی را به‌گواهی آورم…
اما در تهران، نخستین روزنامه پس از مشورطه، روزنامه‌ی «مجلس» گردید. چنان‌که گفته‌ایم امتیاز آن به‌نام آقا میرزا محسن و راه‌بُردن‌اش با دست میرزا محمد صادق طباطبایی بود و خود با کاغذ و حروف خوب چاپ می‌یافت و یکی از روزنامه‌های آبرومند شمرده می‌شد. در این روزنامه نیز گفتار بدان‌سان که روزنامه‌ها نویسند، کم‌تر دیده می‌شدی، ولی خود از سودمندترین روزنامه‌ها می‌بود و ما از ان نیز آگاهی‌های بسیار برداشته‌ایم.
منبع کتاب تاریخ مشروطه احمد کسروی
کسروی، احمد 1363: « تاریخ مشروطه‌ی ایران »، موسسه انتشارات امیر کبیر، جلد یکم، ص 273
