کتاب راهنمای زبان‌های ایرانی باستان
در این جستار درباره‌ی کتاب راهنمای زبان‌های ایرانی باستان نوشته‌ی محسن ابوالقاسمی خواهیم نوشت و نقل‌قول بخشی از کتاب جهت شناخت آغازین آن برای کسانی که به مطالعه‌ی کتاب علاقه‌مند هستند را خواهیم آورد. به‌صورت کلی کتاب درباره‌ی زبان‌های ایرانی باستان است.
هندواروپایی و آریایی‌ها و زبان ایران باستان
بازگویی از بخش نخست: در پنج هزار سال پیش از میلاد، در منطقه‌ای میان جنوب روسیه در شرق رود دنیپر و شمال قفقاز و غرب کوه‌های اورال، قومی زندگی می‌کرده که فرانتس بوپ آلمانی (1868-1791) آن قوم و زبان آن‌ها را هندواروپایی نامیده است. در میانه‌های هزاره‌ی دوم پیش از میلاد گروهی از قوم هندواروپایی – که خود را آریا می‌نامیدند- سرزمینی را به تصرف خود درآوردند. آن سرزمین به نام آن قوم، ایران نامیده شد.
از آغاز آمدن ایرانیان به این سرزمین تا سال 1331 قبل از میلاد از لحاظ تاریخ زبان فارسی، دوره‌ی باستان نامیده می‌شود. از سال 1000 تا 700 پیش از میلاد دوره‌ی اوج رواج زبان‌های ایرانی باستان است. از زبان‌های ایرانی باستان اثری به‌جای نمانده است {کم و بیش}. از طریق زبان‌هایی که از آن منشعب شده، آن را بازسازی کرده‌اند.
در سده‌های نخستین هزاره‌ی یکم پیش از میلاد زبان‌های ایرانی باستان در بخش‌های گوناگون ایران به صورت‌های مختلفی درآمد و هر صورت آن زبان مستقلی شد. در میان زبان‌های ایرانی باستان منشعب شده تنها از زبان‌های زیر آثاری به‌جا مانده است:
- زبان سکایی
- زبان مادی
- زبان اوستایی
- زبان پارسی باستان
فصل یکم کتاب زبان اوستایی
و اکنون یک بازگویی از فصل نخست کتاب راهنمای زبان‌های ایرانی باستان نوشته‌ی محسن ابوالقاسمی با عنوان اوستایی:
زبان اوستایی، زبان یکی از نواحی شرقی ایران بوده است، اما به‌درستی معلوم نیست از کدام ناحیه. تنها اثری که از زبان اوستایی دردست است اوستا کتاب دینی زردشتیان است. این زبان را به ملاحضات زبان‌شناسی باید دو گویش دانست: گویشی که در گاهان {گات‌ها} به‌کار رفته و قدیمی‌تر می‌نماید; و گویشی که در دیگر بخش‌های اوستا به‌کار رفته و جدیدتر است. گویش نخست را گویش گاهانی یا قدیم و گویش دوم را گویش جدید می‌نامند.
گاهان سخن خود زرتشت است و تاریخ آن به تاریخ زندگی زرتشت می‌رسد. متاخرترین تاریخی که برای زمان زندگی زرتشت فرض شده، سده‌ی ششم پیش از میلاد است.
بخش‌های دیگر اوستا در دوره‌های مختلف از سده‌ی ششم پیش از میلاد تا سده‌ی سوم میلادی تالیف شده‌اند. اوستای امروزی حدود یک سوم اوستای دوره‌ی ساسانی است. اوستای دوره‌ی ساسانی آن‌گونه که از دین‌کرت- کتاب‌های هشتم و نهم – برمی‌آید بیست و یک نسک ( کتاب ) داشته است.
ابوالقاسمی، محسن 1388: «راهنمای زبان‌های ایرانی باستان»، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، مرکز تحقیق و توسعه‌ی علوم انسانی، ص 5
مشخصات کتاب
عنوان: راهنمای زبان‌های باستانی ایران ( جلد یکم )
نویسنده: محسن ابوالقاسمی
چاپ یکم: 1375 – چاپ ششم 1388 – تعداد 1000
یک نظر